In een wereld die steeds meer gedomineerd wordt door kunstmatige intelligentie, kun je je afvragen of menselijke creativiteit nog wel nodig is. Creatieve professionals voelen zich bedreigd door de huidige hoogtij van generatieve AI. Mijn observatie, ondersteund door de analyse van wat ik “data-inteelt” noem, leidt mij tot de overtuiging dat menselijke creativiteit niet alleen nodig blijft, maar cruciaal is. Dit essay betoogt dat zonder de onvoorspelbaarheid en originaliteit van de mens, generatieve AI zal vervallen tot een bleek aftreksel van wat het ooit was of beloofde te zijn.
Het Fenomeen van Data-Inteelt
Generatieve AI-systemen worden getraind op enorme hoeveelheden data, grotendeels gecreëerd door mensen. De bedrijven achter deze AI-systemen hebben het internet afgeschraapt naar creatieve uitingen, zoals afbeeldingen, teksten, muziek enzovoort. Het resultaat van deze digitale rooftocht wordt gebruikt om de generatieve AI systemen te trainen, regelmatig zonder toestemming van de makers of rechthebbenden van dit materiaal.
Maar nu en in de toekomst bestaat het risico dat AI niet alleen getraind wordt op menselijke creaties, maar ook op door AI gegenereerde data. Het internet wordt momenteel overspoeld met teksten, afbeeldingen, videos en andere gegevens, die gegenereerd zijn door AI. De realiteit is nu dat een digitale rooftocht ook een flinke hoeveelheid AI gegenereerde data als bijvangst heeft. Het is juist het doel van de generatieve AI om het onderscheid tussen door mensen gecreeerde data en door AI gegenereerde data zo klein mogelijk te maken. Dus is dit onderscheid ook moeilijk te maken in de opbrengst van een digitale rooftocht. Dit fenomeen noem ik data-inteelt. Wanneer AI-systemen beginnen te leren van andere AI-systemen, ontstaat er een regressie naar het gemiddelde. Dit betekent dat de resultaten steeds minder onderscheidend en origineel worden, omdat de data waarop ze zijn getraind, steeds meer op elkaar gaan lijken. De initiële diversiteit en diepgang, die voortkomt uit menselijke ervaring en creativiteit, verdwijnt geleidelijk. Als we dit doortrekken, dan blijven we met een bleek aftreksel1 zitten.
Er is een voor de hand liggende oplossing voor dit probleem: zorg dat je de bijvangst goed kan identificeren en verwijderen. Bijvoorbeeld door een digitaal label systeem, waarbij het duidelijk is dat een afbeelding of video door AI gegenereerd is. Dit systeem zal nooit 100% waterdicht kunnen zijn. Daarnaast vereist het een concensus in de AI-industrie over een standaard. Zo’n standaard zal er, naar ik verwacht, niet snel komen, ook al is het in het belang van de industrie zelf.
De noodzaak van menselijke creativiteit
Het is in deze context dat de noodzaak van menselijke creativiteit en onvoorspelbaarheid duidelijk wordt. Menselijke creativiteit zorgt voor de onverwachte wendingen, de unieke perspectieven, en de innovatieve ideeën die AI-systemen simpelweg niet kunnen repliceren. Waar AI’s sterkte ligt in het analyseren van patronen en het genereren van op data gebaseerde output, ligt de kracht van de mens in het doorbreken van deze patronen en het introduceren van nieuwe en soms chaotische elementen die tot vernieuwing leiden.
Voor creatieve geesten is dit een geruststelling. In plaats van zich bedreigd te voelen door de opkomst van AI, kunnen zij zich troosten met de wetenschap dat hun unieke vermogen om buiten de gebaande paden te denken, een onmisbare bijdrage blijft leveren aan vooruitgang en innovatie. De kunst zit hem er nu in te vinden hoe deze bijdrage te leveren. En hoe hier een ethisch verantwoord financieel model aan gekoppeld kan worden.
Een historisch kader: Gödel’s Onvolledigheidsstellingen
We hebben als mensheid al eerder met dit bijltje gehakt. We duiken de historie van de 20e eeuw in en zien daar nog een moment van realisatie, dat de noodzaak van menselijke creativiteit benadrukt: Gödel’s onvolledigheidsstellingen. Kurt Gödel bracht in de jaren dertig van de 20e eeuw een donderslag teweeg in de wiskundige wereld met zijn onvolledigheidsstellingen. Hij bewees dat in elk consistent formeel systeem dat voldoende krachtig is om de basis van de wiskunde te beschrijven, er waarheden bestaan die niet binnen dat systeem bewezen kunnen worden.2 Naast dat het bewezen is dat elk systeem zijn eigen waarheid heeft, betekende dit ook dat de zoektocht naar wiskundige waarheid nooit volledig kan worden geautomatiseerd of gereduceerd tot een reeks regels en algoritmen.
Gödel’s werk liet zien dat er altijd ruimte is voor menselijke creativiteit en intuïtie in de wiskunde, omdat er waarheden zijn die alleen kunnen worden benaderd door menselijke inzicht en inventiviteit. Net zoals in de wiskunde, kan ook in de wereld van AI de menselijke factor niet worden geëlimineerd. Zonder menselijke input riskeert AI een stagnatie, gevangen in een zichzelf verblekende cirkel van voorspelbare en repetitieve patronen.
Conclusie
De opkomst van generatieve AI lijkt niet te stoppen, maar het fenomeen van data-inteelt toont aan dat zonder menselijke creativiteit, deze mogelijkheden beperkt zullen blijven. Menselijke creativiteit is de vonk die innovatie aanwakkert en voorkomt dat AI vervalt tot een mechanisch en voorspelbaar systeem. Net zoals Gödel aantoonde dat menselijke creativiteit essentieel is in de wiskunde, zo is het ook in de wereld van AI. De unieke perspectieven en ideeën die voortkomen uit het menselijk brein zijn onmisbaar om AI en de maatschappij als geheel vooruit te helpen.
Voor creatieve individuen is dit niet alleen een geruststelling, maar ook een boodschap: hun rol in het tijdperk van AI is belangrijker dan ooit.
- In het artikel The Curse of Recursion is onderzoek gedaan naar de gevolgen van het trainen van AI-systemen op AI-gegenereerde data. Data-inteelt is reëel. Met dank aan Ferry Kemperman voor deze link. ↩︎
- Voor meer, relatief toegankelijke informatie over de materie van Gödel’s Onvolledigheidsstellingen, lees het boek Gödel, Escher, Bach van Douglas Hofstadter. ↩︎